Mijn visie op een relatie tussen spirituele ervaringen en psychosomatiek

Verbinding als sleutel tot psychisch welzijn en zingeving

Wat is er nodig voor een leven waarin je je psychisch in evenwicht voelt en voldoening en zingeving ervaart? Een gevoel van verbondenheid is vaak de sleutel. Verbondenheid met jezelf, verbondenheid met de mensen om je heen en verbondenheid met je omgeving. Ik heb een eigen model beschreven met verschillende lagen waarop je verbinding met jezelf, met de mensen om je heen en met je omgeving kunt ervaren en/of creëren. Binnen dit model ga ik o.a in op de relatie tussen spirituele ervaringen en psychosomatiek. Binnen dit model ga ik ervan uit dat het ervaren van verbinding te maken heeft met de hoeveelheid bewustzijn en de competenties die je op een bepaald gebied hebt opgebouwd.

Mijn hypothese is dat als je onvoldoende bewustzijn en competenties op de meest basale gebieden opbouwt, dit de kans op psychosomatiek vergroot. Mensen met psychosomatische klachten ervaren vaak geen positieve voedende verbinding met de aarde, met het eigen lichaam, met andere mensen, met hun eigen kracht en/of met hun hart.

Mijn doel van deze beschrijving is een mogelijkheid te bieden meer helderheid te krijgen over paradoxale gevoelens, gedachten of gedrag door deze te differentiëren (uit de knoop te halen).

Ik onderscheid de volgende negen lagen:

Verbinding met de aarde
Verbinding met het fysieke lichaam
Verbinding met andere mensen
Verbinding met eigen kracht
Verbinding met het hart
Verbinding met passie en uniciteit
Verbinding met de omgeving
Verbinding met het hogere zelf
Verbinding met het Goddelijke

Als je meer wilt lezen over de thema’s, behoeften, kwaliteiten, vervormingen en kansen van de genoemde 9 lagen, kun je het artikel dat ik daarover heb geschreven per mail bij mij opvragen.

Belang van hiërarchie van behoeften en bewustzijnsontwikkeling

Maslow heeft ontdekt dat voor een optimaal functioneren op fysiek en psychisch niveau behoeften op een basale laag voldoende bevredigd moeten worden voordat behoeften op een volgende laag aan de orde komen. Maslow onderscheidde de volgende 6 behoeften: lichamelijke behoeften, behoefte aan veiligheid en zekerheid, behoefte aan sociaal contact, behoefte aan waardering, erkenning en zelfrespect, behoefte aan zelfverwerkelijking en behoefte aan zelftranscendentie.

In de lijn van Maslow is het in mijn visie voor een evenwichtige persoonlijke en spirituele ontwikkeling van belang dat er genoeg bewustzijn en daarmee ontwikkeling van competenties nodig zijn op een bepaalde laag, voordat er meer bewustzijn naar een volgende laag gaat. Zo is het bijvoorbeeld nodig dat je je veilig voelt (2e laag) voordat je een gelijkwaardige en wederzijds bevredigende emotionele band met iemand anders kan opbouwen (3e laag).

Als je op elke laag voldoende bewustzijn ontwikkelt en je je bewustzijn stap voor stap opbouwt, ontstaat een gedegen fundament. Dan zal de bevrediging van behoeften op steeds hogere lagen leiden tot een steeds voller en rijker leven. De hoeveelheid bewustzijn op een bepaalde laag hangt samen met de hoeveel aandacht die er in de loop van je leven is geweest voor de gevoelens en ontwikkeling van competenties op die specifieke laag.

Gevolgen van krenking of trauma

Het is onvermijdelijk dat je in de loop van je leven pijn en angst oploopt. Als je liefde, passies, emoties, behoeften, grenzen en kwaliteiten niet gezien, ontkend of zelfs belachelijk gemaakt worden door mensen waar je afhankelijk van bent en/of van houdt, doet dat op een diep niveau pijn. Het is de pijn van afwijzing en niet gezien worden. Iets wat bedreigend is voor een groepsdier als de mens, dat afhankelijk is van de steun van soortgenoten.

Als je daarnaast situaties meemaakt van acuut gevaar, waarin je vreest voor je leven of het leven van een naaste, heb je kans dat je overgevoelig wordt voor tekenen van potentieel gevaar. En daarmee ontwikkel je een soort chronische angst voor het verlies van je leven (zie ook mijn stuk over trauma / PTSS).

Je wilt dat dit soort pijn en angst je nooit meer overkomt. Als gevolg daarvan ontwikkel je allerlei innerlijke overtuigingen over jezelf, anderen en de wereld. Vanuit die overtuigingen ontwikkel je vervolgens strategieën die als doel hebben een zelfde soort pijn of angst voortaan te vermijden (zie ook mijn stuk over beschermingsmechanismen).

Overtuigingen en strategieën die voortkomen uit nare of zelfs traumatische gebeurtenissen in de jeugd zorgen er normaal gesproken voor dat aandacht, en daarmee de ontwikkeling van bewustzijn en competenties, wordt weggetrokken uit de laag waar de ervaringen betrekking op hebben. Aandacht wordt echter altijd ergens op gericht, je kunt het niet stopzetten. De aandacht die weggetrokken wordt van de laag waar gevoelens en ervaringen als onverdraaglijk worden ervaren, verplaatst zich dan naar andere lagen. Het wegtrekken van bewustzijn uit een bepaalde laag terwijl de ontwikkeling van bewustzijn op een andere laag groeit heeft vrijwel altijd effecten die voor jezelf en/of je omgeving hinderlijk of zelfs schadelijk zijn. Als je gestel zich bijvoorbeeld permanent in stress bevindt doordat je het gevoel hebt dat er overal gevaar op de loer ligt, dan kun je proberen je vast te klampen aan anderen om je veiliger te voelen. Dit leidt tot gedrag wat als hinderlijk wordt ervaren waardoor je waarschijnlijk geen goede vriendschapsbanden weet op te bouwen. Pijnlijk genoeg creëer je daarmee juist een realiteit waar je zo bang voor bent, namelijk alleen gelaten worden.

Relatie tussen spirituele ervaringen en psychosomatiek

Mijns inziens zijn veel psychische problemen een gevolg van het wegtrekken van bewustzijn uit de basale lagen, welke dan verplaatst wordt naar hoger gelegen lagen. Als het bewustzijn voor een groot deel wordt weggetrokken uit de eerste 4 meer fysieke lagen en verplaatst wordt naar de lagen 5 t/m 9, welke meer spiritueel zijn, kan dat spiritueel getinte ervaringen tot gevolg hebben. Het verwarrende is dat deze ervaringen overeenkomsten vertonen met ervaringen die ook in veel religieuze en spirituele praktijken beschreven en nagestreefd worden. Spirituele ervaringen zou je kunnen definiëren als het verruimen van je bewustzijn buiten de grenzen van je individuele lichaam en geest. Voorbeelden van spirituele ervaringen zijn ervaringen van eenheidsbeleving, helderziendheid, visioenen over de toekomst, ontmoetingen met andere energievormen zoals bijvoorbeeld overledenen of religieuze historische personen, hele heldere inzichten en heftige gevoelens van onvoorwaardelijke liefde of een enorme kracht. Als je een gedegen fundament opgebouwd hebt en dus voldoende bewustzijn en competenties hebt vergaard op de onderste lagen, dan zal het uitbreiden van je bewustzijn naar meer spirituele lagen meestal een verrijking van je leven betekenen. Ontbreekt het je echter aan zo’n fundament, dan kunnen spirituele ervaringen naast euforische gevoelens, ook zeer angstige en verwarrende gevoelens oproepen.

Ervaringen op de meer spirituele lagen kunnen dan de vorm aannemen van paniekaanvallen, manisch gedrag, wanen, psychoses, etc. Ik vermoed dat de waarnemingen van buiten je individuele lichaam en geest in dat geval vermengt raken met onverwerkte angst en pijn uit het eigen individuele onderbewuste. Door het ontbreken van een stevig gezond ego kun je minder goed onderscheid maken tussen gevoelens en gedachten die voortkomen uit het eigen onderbewuste en informatie die je oppikt uit de omgeving, en ben je ook minder in staat je af te sluiten van informatie van buitenaf.

Daarbij kun je ook na een spirituele ervaring niet terugvallen op een stevige persoonlijke basis (gezond ego). Het terugkeren naar de meer dagelijkse bewustzijnslagen gaat dan vaak gepaard met heftige gevoelens van angst, depressie en/of een onvermogen om voldoende voor jezelf te kunnen zorgen. De verleiding om dan nog meer tijd en energie door te brengen op hoger gelegen lagen is groot. Terwijl, om meer duurzame bevrediging en voldoening te vinden in je leven, het uiteindelijk beter is om juist meer bewustzijn te ontwikkelen op de meer basale lagen. Je spirituele ervaringen kunnen hierbij wel een zeer belangrijke hulpbron zijn omdat ze vaak diepgaande inzichten heeft opgeleverd en je kijk op jezelf, anderen en de wereld heeft veranderd.

Reguliere GGZ, diagnoses en behandeling

Binnen de reguliere geestelijke gezondheidszorg wordt de DSM gebruikt als diagnose handleiding. Het is een uitgebreide en gedegen beschrijving van allerlei verschijnselen op het gebied van geestelijk lijden. De DSM is ontwikkeld om het voor behandelaars en andere betrokkenen mogelijk te maken op een eenduidige manier met elkaar te communiceren. De DSM beschrijft echter geen oorzaken van de verschijnselen. Over de oorzaken is ook nog weinig bekend. Het onderzoek op het gebied van trauma en hechting neemt de laatste jaren echter een hoge vlucht. Het belooft veel helderheid te kunnen verschaffen over veelvoorkomende oorzaken van zogenaamde psychische aandoeningen en ook over de mogelijkheden tot behandeling. Vaak bepaalt de diagnose vanuit de DSM nu nog de keuze voor behandelingen (medicatie en/of een bepaalde therapie-vorm). Ik vermoed dat het kijken naar mogelijke oorzaken, in plaats van naar voornamelijk huidige gedragsverschijnselen, effectiever kan werken. Ik denk dat zogenaamde ziekte-verschijnselen in een (groot) gedeelte van de gevallen gezien kan worden als destijds logische en effectieve manieren van het lichaam en de geest om zich te verdedigen tegen ongunstige omstandigheden (veelal in de vroege jeugd). Als dat inderdaad het geval is, dan is het wellicht minder gepast te spreken van een geestelijk zieke als wel van iemand met verdedigingspatronen tegen een omgeving, omstandigheden en/of ervaringen die schadelijk waren voor die persoon. Deze verdedigingspatronen zijn echter in de huidige omstandigheden van de volwassen persoon meestal niet meer adequaat en zelfs destructief voor henzelf en/of zijn omgeving.

Als je het complete artikel over mijn visie op persoonlijke, interpersoonlijke en spirituele ontwikkeling wilt lezen, kun je deze per mail bij mij opvragen.