’s Ochtends om 7 uur vraagt mijn zoon van 14 of het echt waar is dat geld niet gelukkig maakt. Er ontstaat een levendig gesprek; wat is gelukkig zijn precies en wat maakt dat je je gelukkig of ongelukkig voelt?

We bespreken o.a. wat ik in een intrigerend boek over de ontdekking van 7 aangeboren emotie systemen aan het lezen ben. Deze liggen bij alle zoogdieren in vergelijkbare hersengebieden en maken vergelijkbare neuro-chemische stoffen aan (Panksepp, The archaelogy of mind, neuroevolutionary origins of human emotions). Het blijkt dat er 4 systemen zijn die, als ze geactiveerd zijn, stofjes aanmaken die we als prettig ervaren¹. De andere 3 systemen maken stofjes aan die we liever vermijden². Naast de 7 emotionele gevoels-systemen zijn er ook nog fysieke gewaarwordingen die invloed hebben op onze gemoedstoestand.

Om het heel summier en kort door de bocht samen te vatten:

Zoogdieren voelen zich op de eerste plaats ongelukkig als hun lichaam fysiologisch uit balans raakt (honger, dorst, onderkoeling, oververhitting, verstopping, uitputting of benauwdheid). Ze worden ook ongelukkig door sensorische sensaties van pijn of afkeer. En ze worden tenslotte ongelukkig als de emotionele systemen Woede (vechten/protesteren bij gevaar of grensoverschrijding), Angst (vluchten, bevriezen of verlammen bij gevaar) en Paniek/Rouw (gillen, vastklampen of huilen bij verlating/verlies) geactiveerd zijn. Het vermijden van gevaar, ziekte, armoede en sociaal isolement zijn dus goed te verklaren als pogingen om ongelukkig makende gevoelens uit de weg te gaan.

Maar om je echt vreugdevol of zelfs euforisch te voelen zul je je emotie systemen Spelen (speelsheid, humor, creativiteit, flow, sociale verbinding), Verzorgen (vertedering, empathie, liefde, sociale verbinding), Lust (opwinding, sociale verbinding) of Zoeken/Ontdekken (nieuwsgierigheid, leergierigheid, avontuur) moeten activeren. Je zou bijvoorbeeld eerst zelfgebouwde torens kunnen omgooien met je buurjongetje, dan ouderen bij de supermarkt helpen hun boodschappen naar de auto te dragen, vervolgens op het strand onderzoeken hoe je bijzondere foto’s kunt maken met je nieuwe telefoon en tenslotte je man verleiden door hem in een pikant kleedje een 3-gangenmaaltijd bij kaarslicht voor te zetten.

In ons gesprek ontdekken we echter een addertje onder het gras. Als je één van deze 4 systemen overmatig activeert, kunnen de aangemaakte stoffen helpen om de bewustwording van nare gevoelens te onderdrukken. In deze functie werkt zo’n positief emotiesysteem verslavend (denk aan het dwangmatig grappen maken of anderen helpen, seks- of werk verslaving). Om deze 4 lekkere stofjes-systemen optimaal en op een evenwichtige manier te activeren voor een meer duurzaam gevoel van voldoening en zingeving is een vermogen nodig om je veilig en zeker te voelen in je eigen lichaam en je op een dieper emotioneel niveau te durven en kunnen verbinden met andere mensen³.

Aan het eind van ons gesprek komen mijn zoon en ik op de volgende hypothese. Te weinig geld maakt zeker ongelukkig. Maar als je in staat bent diepe emotionele banden met een groep mensen om je heen te ontwikkelen, werken je 4 fijne emotiesystemen niet alleen beter en evenwichtiger. Maar kun je ook nare gevoelens beter toelaten, doorleven en verwerken. Misschien schept het doormaken van vergelijkbare nare gevoelens zelfs een extra drijfveer om diepere banden met elkaar aan te gaan? Ik denk bijvoorbeeld aan hechte verzetsgroepen in de oorlog. Zo gezien zou het ontwikkelen van je vermogen om hechte banden aan te gaan wellicht de beste investering zijn om je gelukkiger te voelen.

Noten:
1. voornamelijk opioïden (welke ook in veel drugs voorkomen), dopamine en oxytocine
2. voornamelijk stresshormonen, waarin cortisol een hoofdrol speelt
3. m.a.w. het hebben of ontwikkelen van een veilig gehechheidspatroon waarin je je goed kunt begrenzen en ook in staat bent authentiek te zijn in contact, zodat je hulp en troost kunt bieden, vragen en toelaten